نظر م کاظمی برای کتاب صوتی اگر می‌دانستی تا کی زنده هستی

همین انتخاب مهم پیوسته مخاطب را در طول رمان به این فکر فرو می برد که اگر من جای هر کدام از این شخصیت ها بودم و اگر روزی باخبر می شدم که تا کی زنده هستم، چطور زندگی می کردم؟ چقدر مسیر زندگی ام را عوض می کردم؟ این اثر که پرفروش ترین رمان سال 2018 نیویورک تایمز بوده، یک رمان با داستان های خانوادگی و روابط خواهر برادری است که صرفا درباره مردن نیست؛ بلکه درباره چگونه زیستن است. در بخشی از این رمان آمده است: «لوک از او سوال کرد: از زندگیت چی می خوای؟ و اگر واریا می خواست صادقانه جواب دهد می گفت می خوام برگردم از اول شروع کنم. به خود سیزده ساله اش می گفت به دیدن آن زن نرود. به خود بیست ساله اش می گفت سیمون را پیدا کند و ببخشد. به خودش می گفت از کلارا مراقبت کند، دنبال رابطه های درست بگردد، قبل از این که پرستار، بچه را از آغوشش بیرون بکشد، می گفت دست نگه دارد. به خودش می گفت تو می میری، تو می میری، همه می میرند. به خودش می گفت به بوی موهای کلارا توجه کن. خودت را به آغوش دنیل بسپار که خم می شود تا بغلت کند... به خودش می گفت چیزی که از ته دل می خواهد این نیست که تا ابد زنده بماند، این است که دیگر نگران چیزی نباشد.»